Zij ziet je, spreekt je aan en slorpt bijna alle energie uit je. Als je met haar in gesprek bent, dan voel je je gewoon slap worden. Je blijft echter lief tegen haar want tot nu toe is ze een waardevolle professionele relatie voor jou.
Wat gebeurt er?
Ze voelt zich slachtoffer van bepaalde situaties of personen op het werk. Ze voelt zich onterecht behandeld. Ze schuift alles in de schoenen van iemand anders. Ze gaat zo op in haar emoties, dat ze haar eigen aandeel in de situatie niet kan inzien. Ze gaat klagen, zagen en jammeren. Ze is in de slachtofferrol gekropen.
Maar wat is dat die slachtofferrol?
Iedereen kruipt wel eens in de slachtofferrol. Meestal gebeurt dat zelfs heel onbewust. Deze klaagtoestand put echter jouw levenskracht uit en die van anderen. Je verzwakt.
“Samenwerken is niet gemakkelijk” wordt gezegd. Misschien hebben we dat zelfs vanuit voorbeelden uit onze voorgeschiedenis overgenomen. Onbewust nemen we het voor waar aan. We geloven het en we maken het tot de waarheid. We gaan in de slachtofferrol zitten.
We (h)erkennen niet dat we kunnen kiezen tussen verschillende opties en kiezen dan voortdurend dezelfde optie, namelijk slachtoffer zijn. We voelen ons ongelukkig.
We kiezen er onbedoeld voor om te klagen en om angstig of bezorgd te zijn. We kiezen ervoor om kwaadheid te koesteren, anderen te beschuldigen en hen verwijten te maken.
De slachtofferrol aannemen is onderdeel van een cultureel model dat zo oud is als onze beschaving. We zijn zo aan deze rol gewend geraakt dat het een verslaving is geworden.
In feite is het een sociaal geaccepteerde verslaving waarbij veel fysieke, mentale en emotionele ellende in stand wordt gehouden. Een slachtoffer zijn is een cultureel ‘spel’ dat al veel slachtoffers onder ons heeft gemaakt.
Iemand die de rol van slachtoffer aanneemt, lijdt zelf om verschillende redenen. Hij kan lijden doordat zijn basisbehoeften niet worden vervuld, door lichamelijke kwalen of ziekten, vermoeidheid, hulpeloosheid, wanhoop, onverschilligheid, niet verkregen erkenning, verwarring, verraad, fysieke of emotionele mishandeling of seksueel misbruik. Of omdat hij bijvoorbeeld gemanipuleerd, uitgebuit, onderdrukt, in de steek gelaten wordt.
Op professioneel vlak heet dat dan geen prioriteiten kunnen stellen, geen respect krijgen voor wat je verdient, communicatie die misloopt, een leidinggevende die je onderwaardeert, een collega die je je succes niet gunt, geen loon naar werk, enz.
De resonantie die in ons wordt geactiveerd als we ons slachtoffer voelen, wekt onbewuste gedachten en gedragingen op. We merken dat we in stilte tegen iets buiten onszelf klagen, of dat we anderen de schuld geven. Deze aanhoudende klaagtoestand creëert innerlijke stress. Onze energie stroomt niet meer zoals ze zou moeten stromen. Dit verzwakt ons enorm. We beginnen te denken aan een carrièreswitch.
Volgens de wet van aantrekkingskracht en de principes die eraan ten grondslag liggen, trekken we, als we de trilling van ‘het slachtoffer’ uitzenden, personen en situaties aan, die ons zullen doen lijden. Zo zullen we dit soort ervaringen eindeloos op verschillende manieren blijven herhalen, tot we het patroon zelf doorbreken.
Dit slachtofferspel kan aanleiding geven tot een chronische angst en een vicieuze cirkel in gang zetten.
Hoe angstiger ik ben voor iets of iemand, hoe meer afgescheiden ik me voel.
Hoe meer afgescheiden ik me voel, hoe eenzamer ik word.
Hoe eenzamer ik ben, hoe meer ik mezelf bescherm tegen wat anderen me kunnen aandoen, of tegen wat me kan overkomen.
Hoe meer ik mezelf moet beschermen en verdedigen, hoe meer ik ga verwijten.
Hoe meer ik de ander verwijt en beschuldig, hoe meer afgescheiden ik me voel.
Hoe meer afgescheiden ik me voel, hoe angstiger ik word.
Hoe weet je of jij een slachtofferrol aanneemt?
- Je geest zit voortdurend vol angst of zorgen.
- Je analyseert vanuit interpretaties (over jezelf of op iets buiten jezelf).
- Je ontkent je echte gevoelens en onderdrukt jouw emoties. Zo ontstaat verkramping, spanning en ziekte.
- Je hebt de neiging om je in te laten met dramatische situaties en dramatische personen.
- Je klaagt over jezelf en over anderen.
- Je oordeelt over iets of iemand. Bekritiseert iemand, beschuldigt en verwijt anderen.
- Situaties uit je verleden blijven zich afspelen in je gedachten.
- Het is moeilijk voor jou om te vergeven.
- Innerlijk wil je wraak nemen en ‘schulden innen’.
- Als je in het nu een belangrijke beslissing moet nemen, grijp je terug naar pijnlijke gebeurtenissen uit het verleden.
- Je maakt je voortdurend zorgen over wat de toekomst wel niet zou kunnen brengen.
Slachtoffers manipuleren op hun beurt anderen door hun machteloosheid. Denk terug aan de dame die ik in de inleiding beschreven heb. Zij die jou een slecht gevoel geeft en jou daardoor zelf in de slachtofferrol probeert te brengen.
Slachtoffers voelen zich zielig, machteloos. Anderen zijn altijd beter af. Ze gedragen zich hulpeloos, afwachtend en passief. Ze zijn niet bij machte om de situatie te veranderen.
Typische uitspraken in de werkcontext zijn: “Ik kan er niets aan doen”, “Stank voor dank”, “Ik doe het toch nooit goed genoeg”, “Dat lukt me niet”…
Wanneer je je wentelt in de slachtofferrol ga je niet bewuster nadenken. Je maakt niet de keuze om je persoonlijke verantwoordelijkheid in een professionele situatie op te nemen. Je negeert je diepste pijn en je hanteert uitstelgedrag. Je hakt geen knopen door.
Het zielige gedrag van het Slachtoffer doet een beroep op een Redder die hierdoor in actie komt.
Het drama begint. De Redder vliegt van hot naar her om het Slachtoffer zo goed mogelijk te helpen. Het Slachtoffer laat het zich welgevallen (krijgt aandacht), maar is ontevreden met het resultaat (vraagt initiatief van zichzelf). Wil nog meer aandacht. Komt daardoor in een andere rol terecht en tracht de Redder zelf in de slachtofferrol te brengen. De poppen gaan aan het dansen.
Er zijn nog meerdere rollen.
Welke rol er ook wordt opgenomen, het is altijd een rol van ongelijkwaardigheid. Elke rol vindt zichzelf beter of juist minder dan de andere rol. In het drama neemt niemand ook de verantwoordelijkheid voor zijn/haar gedrag.
In deze blog hebben we ons beperkt tot de slachtofferrol.
Wil je meer hierover leren? Wil je weten hoe je deze situaties doorbreekt? Wil je leren om slachtoffers in een ander gedrag te brengen?
Neem contact met me op via e-mail karina@karinaverhoeven.com.